oyun kuramı (sanat) ne demek?

Oyun kuramı ya da oyun dürtütsü¹²³⁴ Friedrich Schiller’in ortaya attığı sanat kuramıdır. Sanatla oyun arasında bazı ortak yönler bularak sanatın esas amacının ve işlevinin ne olduğunu ve böylece sanatın ne olduğunu öne sürmüştür. Kuramda yer alan bazı anahtar kavramlar zamansızlık, özgürlük, zorunluluk-kurallar, faydacı olmayan anlayıştır. Sanatın didaktik bir ereğinin olmadığını tek amacının haz vermek olduğunu savunur. Schiller öncelikle insanda üç temel dürtünün var olduğunu öne sürmüştür. Bunlardan ilk ikisi duyumsal (burada hayvani güdüler olarak görülür) ve formel dürtülerdir. Bu iki dürtü de baskılanmalıdır. Çünkü Schiller’e göre duyumsal dürtü ahlaki değerleri erozyona uğratabilir formel dürtü ise katı kurallarla duygulara, zarar verip kişinin mutluluğunu engelleyebilir.⁵ Birbirlerine zıt bu iki duygu çatışma içindedir. Schiller savunduğu üçüncü dürtü ise Oyun dürtüsü. Kuramcı bu iki dürtünün oyun dürtüsüyle dengelenebileceğini ileri sürer.⁶ Oyun oynayan bir çocuğun oyundan haz aldığında zamanın nasıl geçtiğini fark etmez. Sanatta aynı hazzı verdiğinde zaman algısını yitirmesine neden olabilir. Kuram, bu yüzden sanatın zamansız olduğunu savunur. Ve bu sayede sanat duyumsal dürtüleri yerine getirmiştir. Bu haliyle Özgürdür. “Sanat özgürlüğün kızıdır” der Schiller. Ayrıca “insanı gerçek özgürlüğe ancak sanat kavuşturabilir” diye ifade etmiştir. Ancak oyun kendi içinde belli kurallar barındırır. Tıpkı oyun gibi sanatta öyle. Bu durumda sanat formel dürtüleri de karşılamıştır; kendi içerisinde zorunluluk barındırır. Öte yandan oyun kuramına göre sanat kişiye haz vermekten öte faydacı olmayan bir anlayışa sahiptir. Oyun, oyuncu için başka bir ereğe sahip olmadan oynanır. Oyun oynayan kişinin başka bir amacı yoktur; sadece oyun oynamak için oynar. Sanatın da asıl amacının bu olduğunu açıklar kuram. Sanat da oyun gibi kurgusaldır. Her ikisi de hayal dünyasına yönelmektedir. Dış dünyadan bağımsız bir illüzyon yaratır. Friedrich Schiller, oyunun insanı insan yapan bir eylem olduğunu savunur. Ona göre, “İnsan oynadığı sürece insandır".⁷⁸